JOHANNES GUTENBERG, INPRENTA MODERNOAREN ASMATZAILEA

Johannes Gutenberg alemaniarra jotzen da inprenta modernoaren asmatzailetzat. Inprenta modernoa asmatu aurretik oso zaila zen liburuen zabalkundea.

Eskuizkribuak ziren, eta eskuz kopiatzen ziren monasterioetan. Kopiatzaile on batek, gehienez, jatorrizkoaren bizpahiru orrialde kopiatzen zituen egunero. Kopia horiek elite bati bakarrik iristen zitzaizkion, oso garestiak baitziren. Ezagutza akademikoa boteretsuen esku zegoen, eta bestelakoa ahoz transmititzen zen, herri xehea analfabetoa zelako. Hori guztia irauli zuen alemaniarrak.

XV. mendean, Gutenberg Alemanian jaio zenean, liburuak-eta inprimatzeko bi teknika ziren nagusi Europan: grabatua eta xilografia. Biak, xilografia apur bat gutxiago, motelak ziren. Ez dakigu teknika horietaz zerbait ikasi zuen txikitan edo gaztetan. Zer ikasi zuen ere ez dakigu, egia esan. Aita merkatari aberatsa zuen, eta monasterio batean hasi zen ikasten semea.

Europako ekonomia, XIV. mendeko krisia eta gero, indarberritzen ari zen, bai eta unibertsitateak berpizten ere. Liburu-eskaera, batez ere ama-hizkuntzan idatzitakoena, handitzen ari zen, baina liburuak inprimatzeko era geldoa eta garestia zen. Teknikak hobera egin behar zuen. Merkeagoa eta bizkorragoa behar zuen izan.

1446an Estrasburgotik bere jaioterrira itzuli zen Gutenberg, Mainz-era, eta enpresa bat zabaltzeko bazkide diruduna aurkitu zuen. Liburuak egin nahi zituen. Ordura arte, adibidez, egur-plantxa batzuk erabiltzen zituzten horretarako, eta Gutenberg metalezkoak erabiltzen hasi zen, sendoagoak. Lekuz alda zitezkeen hizki mugikorrak baziren lehendik, baina egurrezkoak hauek ere. Berunezkoak sortu zituen berak. Ardogileek erabiltzen zuten dolare bat ere eraldatu zuen orrialdeak hobeto inprimatzeko. Tinta ere hobetu zuen. Gutenbergen lehen inprimakiak administrazio-testuak izan ziren, aita santuaren aginduak, eta latinezko gramatika bat.

GUTENBERGEN LATINEZKO BIBLIA

1451 aldera Gutenbergen tailerra latinezko Biblia egiten hasi zen, eta soilik hiru urte behar izan zituen 180 ale egiteko, hizki gotikoz eta irudi ezin ederragoz hornituta. Eta inportanteena: 180 aleak berdin-berdinak ziren. Harrituta utzi zuen Europa osoa, baina zor handiak zituen bazkide dirudunarekin, eta honek epaiketara eraman eta lan-tresna guztiak eta Bibliaren gaineko eskubideak lortu zituen. Langile bikaina zen Gutenberg, baina negozio-gizon ez hain ona.

Hurrengo 50 urtean historia osoan ordura arte baino liburu gehiago inprimatu ziren. Luterok, adibidez, Bibliaren itzulpenaren 500.000 ale eginarazi zituen, eta herri xehearen alfabetatzeak ere aurrerapauso handia eman zuen.

Gutenbergek inprimatzaile izaten segitu zuen Biblia egin eta gero. Europan saiatu zen liburuei lotutako hainbat egitasmo burutzen, baina ez zuen bizitzeko adina ateratzen. Behartsu, hil baino hiru urte lehenago pentsioa kobratzen hasi zen, diru-apur bat. 1468an hil zen.