ERRUSIAKO IRAULTZA (1917)

1917ko urria Errusiako historia aldarazi zuen hilabetea izan zen eta XX. mendean zehar modu erabakigarrian munduko bilakaeran eragin zuena. «Mundua zirrarari zuten hamar egunek» erregetza absolutu batetatik erregimen komunista bateranzko bilakaera ia bat-batekoa suposatu zuten.

Iraultzaren jatorriak

1917ko azaroaren iraultzaren arrazoiak tsarreko Errusiako egitura sozial eta ekonomikoan sakonki finkatzen dira:

• Atzeraturiko ekonomia, industria- eta finantza-azpiegituraren faltagatik eta landa guneetan feudalismoaren iraupenagatik ezaugarritua.
• Gizartearen banaketa sakona. Alde batetik, ia nazio-aberastasun guztia zeukaten gutxiengo aristokratak zeuden, eta bestetik goseak, miseriak, gerrak eta zergek estututako herria.
• Sistema politikoaren ustelkeria, teorikoki sistema demokratikoa zen, baina egiaz nazioaren arazoak konpontzeko ezgauza zen eta tsarraren eta nobleziaren agintepean zegoen.
• Errusiako gainbehera militarra: 1905ean Japoniaren kontrako porrotak (ondorio bezala iraultza saiakera izan zuena urte hartan), alemaniarren kontra jasandakoekin jarraitu zuen 1914. eta 1917. urteen artean.
• Gizartearen haserrea, aurreko arazoek, eta batez ere, janarien eskasiak eta erdialdeko Inperioen kontrako gerran borrokatu zuten soldadu gazteen hilkortasunak eraginda.

Boltxebikeak

1905eko kale egin zuen iraultzaren ondoren, tsarrak nazio-politika liberalizatu behar izan zuen, parlamentu bat sortuz, Duma. Langile-mugimendua soviets edo kontseiluen inguruan antolatu zen, Alderdi Sozial Demokrata izan zelarik garrantzitsuena.

Alderdi honen bi adarrek agintzen zuten eszena politikoan:

• 

  Mentxebikeek, Duman gehiengoak, izaera moderatua zuten eta sistema demokratiko burgesa inposatu nahi zuten. Beren burua Alexandr Kerensky zen.
• Boltxebikeak, gutxiengoa ziren eta marxismoak inspiraturiko ideologia iraultzailea zuten, Errusian sistema sozialista ezartzen saiatzen ziren. Beren buruzagi nagusiak Vladimir Lenin eta Liev Trotsky ziren.

Sobietak

Izatez, sobietak Errusia osoko hirietan antolatu ziren langileen kontseilu edo asanbladak ziren. Hasieran joera eta alderdi guztietako jendea biltzen zuten, eta beren helburua nazioan gobernu sistema justu bat ezartzearen alde borroka egitea zen. Urriko iraultzaren ondoren, alderdi boltxebikeak sobietak hartu zituen, oposizio guztia sistematikoki ezabatu zuelarik, langile-kontseiluei bere hasierako izaera kenduz ere.

Urriko iraultza

1917ko otsailean lehen leherketa iraultzailea gertatu zen, mentxebikeen zuzendaritzapean, Petrogrado hirian (San Petersburgo, garai hartan Errusiako hiriburua). Kerensky lehen ministro izendatu zuten, zeinek tsarra abdikatzera behartu zuen eta Errepublika aldarrikatu zuen. Herriari askatasunak eta eskubideak eman zituen eta sistema demokratiko bat ezarri zuen arren, Errusiak zeuzkan arazoak ez ziren konpondu.
 

1917ko urrian, boltxebikeak armatan altxa ziren (Guardia Gorria) Petrogradon, non tsarren Neguko Jauregian Gobernuaren egoitza indarrez hartu zuten, eta beste hiri batzutan. Iraultza laster Errusia osoan zehar zabaldu zen, zein oso ahuldurik zegoen Alemaniaren kontrako gerraren ondorioz.

Boterea hartu ondoren, boltxebikeek eszena politikotik atera zituzten gainontzeko alderdiak, lurrak, ondasunak eta ekoizpen baliabideak kolektibizatu zituzten eta bakea sinatu zuten Alemaniarekin (Brest-Litovsko ituna).

1922an Sobietar Batasuna sortu zen, errepublika federal sozialista, zeinek, berdintasunezko kutsu batekin, Inperio zaharraren lurralde eta nazionalitateak errusiar nagusigoaren azpian mantentzea zuen helburutzat.

Gerra zibila

1917ko urriko gertaera iraultzaileen ondoren, erregimen boltxebikearen kontrakoak, errusiar zuriak, armatan altxatu ziren antzinako sistema politikoa berrezartzeko asmoarekin.

• Gerraren lehen faseetan, jeneral tsaristek zuzendutako eta Europako potentzien laguntza zuen ejertzito zuriak, (Ingalaterra, Frantzia eta Alemania) garaipen militar batzuk lortu zituen eta boltxebike kontrolpean zegoen lurraldea, Errusia europarraren erdigunera murriztu zuen.
• Gerraren egoera hilabete gutxitan aldatu zen Liev Trotskik ejertzito Gorria antolatu ondoren. 1920aren bukaeran, ejertzito zuriek, fronte guztietan garaituak eta kanpoko laguntzak galdu zituztelarik, errendizioa sinatu zuten. Gudaroste boltxebikeek zuten motibazio handiagoa eta zuriak eta beren aliatuen arteko koordinazio-falta izan ziren gerraren emaitza honen arrazoiak.

Gatazkaren ondorioz, Errusiak Finlandia, Baltikoko errepublikak, Polonia, Moldavia eta Karsen gaineko kontrola galdu zuen, baina independentzia mantendu zuen Estatu sozialista bezala. Bi urte geroago Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna sortuko zen.